Menopoz Döneminde Psikolojik Destek, Fiziksel Aktivite Ve Refleksolojinin Rolü

Menopoz, kadın yaşamında doğal bir biyolojik süreçtir ve genellikle 45-55 yaş arasında meydana gelir. Menopoz, adet döngüsünün kalıcı olarak sona erdiği ve yumurtalıkların östrojen ve progesteron hormon üretimini büyük ölçüde azalttığı bir dönemdir (North American Menopause Society [NAMS], 2022). Ancak menopoz sadece biyolojik değil; aynı zamanda psikolojik, sosyal ve duygusal yönleri olan çok boyutlu bir geçiştir. Menopoz döneminde psikolojik destek ve daha fazlası bugünkü yazımızda.

Bu dönemde kadınlar sıcak basmaları, uyku bozuklukları, cilt kuruluğu gibi fiziksel semptomların yanı sıra, depresyon, anksiyete, kendilik değerinde azalma, cinsel istekte azalma gibi psikolojik zorluklarla da karşı karşıya kalabilirler (Avis et al., 2020). Toplumun kadına yüklediği roller, üretkenliğin doğurganlıkla özdeşleştirilmesi ve yaşlanma algısı menopoz sürecini kadınlar için daha karmaşık bir hale getirebilir.

Bu noktada menopozu sadece bir “son” olarak değil, aynı zamanda kişisel bir dönüşüm ve yenilenme süreci olarak ele almak gerekir. Bu süreçte psikolojik destek, fiziksel aktivite ve alternatif terapi yöntemlerinden biri olan refleksoloji, kadının bu dönemi daha sağlıklı, mutlu ve üretken bir biçimde geçirmesini sağlayabilir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO, 2021), kadınların menopoz sürecinde hem fiziksel hem de ruhsal sağlıklarının desteklenmesini, yaşam kalitesinin artırılması açısından önemli bir halk sağlığı hedefi olarak tanımlamaktadır. 

Bu bağlamda yazının ilerleyen bölümlerinde menopoz döneminde psikolojik destek uygulamaları, fiziksel aktivitenin rolü ve refleksolojinin olumlu etkileri bilimsel kaynaklar ışığında detaylandırılacaktır.

Menopoz Döneminde Psikolojik Destek Uygulamaları

Psikolojik destek, menopoz dönemindeki kadınların ruhsal değişimlerle başa çıkmalarına yardımcı olmak için kritik bir role sahiptir. Bu süreçte kadınların bedenleriyle yeniden tanışmaları, değişen rollerine uyum sağlamaları ve içsel güçlerini yeniden yapılandırmaları gerekir (Hunter & O’Dea, 2020). Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), depresyon ve anksiyete semptomlarını hafifletmede oldukça etkili bulunmuştur (Freeman et al., 2015). Ayrıca grup terapileri, kadınların deneyimlerini paylaşarak yalnızlık duygusunun azalmasını sağlamakta ve sosyal destek mekanizmalarını güçlendirmektedir.

Psikoeğitim programları da bu dönemde fayda sağlamaktadır. Bu programlar sayesinde kadınlar menopoz sürecine dair bilgi sahibi olmakta, yanlış inançlardan arınmakta ve sağlıklı baş etme mekanizmaları geliştirmektedirler. Özellikle mindfulness (bilinçli farkındalık) temelli terapilerin menopoz semptomlarına karşı duygu düzenleme becerilerini artırdığı gösterilmiştir (Carmody et al., 2011).

Fiziksel Aktivitenin Menopoz Sürecine Etkileri

Düzenli fiziksel aktivite, menopozun hem fiziksel hem de psikolojik etkilerini azaltmada güçlü bir yöntemdir. Yapılan araştırmalar, düzenli egzersizin sıcak basmaları, uyku bozuklukları ve osteoporoz riskini azalttığını göstermektedir (Elavsky & McAuley, 2007). Egzersiz aynı zamanda endorfin salınımını artırarak depresif semptomları hafifletir ve genel yaşam kalitesini yükseltir (Daley et al., 2007).

Aerobik egzersizlerin yanı sıra yoga ve pilates gibi daha yumuşak egzersiz biçimleri de menopoz sürecinde önerilmektedir. Bu aktiviteler kas gücünü artırmanın yanı sıra, beden farkındalığını geliştirerek psikolojik iyilik haline katkıda bulunmaktadır. Egzersiz aynı zamanda uyku kalitesini iyileştirmekte ve cinsel işlevde olumlu değişiklikler yaratmaktadır (Mansikkamäki et al., 2015).

Refleksolojinin Menopoz Üzerindeki Etkileri

Refleksoloji, ayaklarda, ellerde ve kulaklardaki belirli noktaların baskı ile uyarılması esasına dayanan tamamlayıcı bir terapi yöntemidir. Geleneksel Çin tıbbına dayanan bu yaklaşım, vücuttaki enerji dengesini sağlamak, stres seviyesini azaltmak ve genel iyilik halini artırmak amacıyla kullanılır (Stephenson et al., 2007). Refleksoloji, menopoz döneminde özellikle sıcak basmaları, uyku problemleri, baş ağrıları ve ruh hali dalgalanmaları üzerinde olumlu etkilere sahiptir.

Refleksoloji uygulamalarının, stres hormonlarının (kortizol) seviyesini düşürdüğü, parasempatik sinir sistemini aktive ederek gevşeme sağladığı gösterilmiştir (McVicar et al., 2007). Ayrıca refleksoloji yapılan kadınlarda, hormon dengesiyle ilgili olumlu değişimler gözlemlenmiştir. Özellikle ayak tabanında rahim, yumurtalık ve hipofiz bezine denk gelen noktaların uyarılması ile hem fiziksel hem de duygusal rahatlama sağlanabilmektedir.

Sonuç olarak;

Menopoz, her kadının yaşamında biyolojik olarak karşılaştığı kaçınılmaz bir dönemeçtir. Ancak bu dönem, yalnızca fiziksel değişimlerle sınırlı olmayan, aynı zamanda kadının ruhsal, sosyal, bilişsel ve duygusal dünyasını da etkileyen karmaşık bir süreçtir. Kadınların bu dönemde yaşadıkları; hormonal dengesizliklerin ötesine geçerek, yaşam doyumu, kimlik algısı, kadınlık rolü ve sosyal ilişkiler üzerinde de derin etkiler bırakabilmektedir. Dolayısıyla menopoz, sadece tıbbi açıdan değil; psikososyal ve kültürel açılardan da değerlendirilmesi gereken çok yönlü bir yaşamsal geçiştir. Bkz: Cinsel İsteksizlik ve Çözümleri

Bu süreçte sağlanan psikolojik destek, kadının yalnızlık hissini azaltmak, duygusal iniş çıkışlarını yönetebilmek, beden algısını yeniden inşa edebilmek ve özgüvenini koruyabilmek adına hayati bir rol üstlenmektedir. Özellikle bireysel ve grup temelli terapötik yaklaşımlar, kadınların deneyimlerini normalize etmelerine, değişimi anlamlandırmalarına ve güçlenmiş hissetmelerine olanak sağlar. Bu destek, kadının kendini yeniden tanımlayarak yaşamına farklı bir perspektifle devam edebilmesine olanak tanır. Bkz: İlişkide İletişim ve Aile Danışmanlığı Önemi

Fiziksel aktivite, hem psikolojik dengeyi sağlamada hem de fizyolojik rahatsızlıkları hafifletmede önemli bir araçtır. Hareketli bir yaşam tarzı; kemik sağlığının korunması, kalp-damar risklerinin azaltılması ve uyku kalitesinin iyileştirilmesi gibi doğrudan sağlık kazanımları sunarken, aynı zamanda serotonin ve endorfin salınımını artırarak zihinsel rahatlamayı destekler. Kadının kendini daha enerjik, sağlıklı ve zinde hissetmesi, bu dönemi bir yıkım değil, yeniden yapılanma süreci olarak algılamasına katkı sağlar.

Refleksoloji ise tamamlayıcı bir sağlık uygulaması olarak hem bedensel hem de ruhsal rahatlamayı destekler. Bedendeki enerji akışını düzenleyerek hormonal dengeyi sağlamaya yönelik olumlu etkileri, stres düzeyinin düşürülmesi ve uyku kalitesinin artırılması gibi sonuçlar yaratabilir. Modern tıbbın yanında destekleyici bir uygulama olarak refleksoloji, kadınlara şifa veren ve kendilerini iyi hissettiren bir bütünleyici yaklaşım sunar. Bkz: Çalışan Anneler ve Karşılaştıkları Zorluklar: Psikolojik Bir İnceleme

Tüm bu bulgular doğrultusunda, menopoz dönemindeki kadına yaklaşımın bütüncül bir bakış açısı ile ele alınması gerekmektedir. Sadece semptomları bastırmaya yönelik tıbbi tedaviler değil, kadının duygusal dünyasına dokunan, sosyal çevresini güçlendiren ve bedenle uyumu destekleyen müdahaleler de bu sürecin temel parçalarıdır. Sağlık profesyonelleri, kadınların bu süreci daha sağlıklı geçirmesi için multidisipliner bir anlayışla, kişiye özel destek programları geliştirmelidir. Toplumun da bu dönemi bir “bitiş” değil, bilgelik ve olgunluğun başlangıcı olarak görmesi teşvik edilmelidir. Böylece menopoz, kadın yaşamında krizden çok bir fırsat, bir yeniden doğuş süreci olarak deneyimlenebilir.

Ancak, bu yaklaşımlar bireysel olarak değil, uzman bir hekim kontrolünde ve yönlendirilmesiyle uygulanmalıdır. Psikolojik destek çalışmaları yalnızca alanında uzmanlaşmış klinik psikologlar tarafından yürütülmeli, fizyolojik yöntemler ise ilgili sağlık profesyonellerinin önerileri doğrultusunda değerlendirilmelidir.

Kaynakça 

• Avis, N. E., Crawford, S. L., & Greendale, G. (2020). Psychological symptoms across the menopausal transition. Menopause, 27(4), 375–384. https://doi.org/10.1097/GME.0000000000001488
• Carmody, J. F., Crawford, S., & Churchill, L. (2011). Mindfulness training for coping with hot flashes: Results of a randomized trial. Menopause, 18(6), 611–620. https://doi.org/10.1097/gme.0b013e3182064ad8
• Daley, A., MacArthur, C., & Stokes-Lampard, H. (2007). Exercise for vasomotor menopausal symptoms. Cochrane Database of Systematic Reviews, 4, CD006108. https://doi.org/10.1002/14651858.CD006108.pub2
• Elavsky, S., & McAuley, E. (2007). Physical activity and mental health outcomes during menopause: A randomized controlled trial. Annals of Behavioral Medicine, 33(2), 132–142. https://doi.org/10.1007/BF02879894
• Freeman, E. W., Sammel, M. D., & Lin, H. (2015). Effects of hormone therapy on depressive symptoms during the menopausal transition. JAMA Psychiatry, 71(6), 567–575. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2014.3010
• Hunter, M. S., & O’Dea, I. (2020). Menopause: Psychological aspects. In J. Studd (Ed.), Comprehensive Gynecology (8th ed.). Elsevier.
• Mansikkamäki, K., Raitanen, J., Malila, N., Sarkeala, T., Männistö, S., & Luoto, R. (2015). Physical activity and menopause-related quality of life—a population-based cross-sectional study. Maturitas, 80(1), 69–74. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2014.10.010
• McVicar, A. J., Greenwood, C. R., Fewell, F., D’Arcy, V., & Chandrasekharan, S. (2007). Evaluation of anxiety, salivary cortisol and melatonin secretion following reflexology treatment: A pilot study in healthy individuals. Complementary Therapies in Clinical Practice, 13(3), 137–145. https://doi.org/10.1016/j.ctcp.2007.04.003
• North American Menopause Society (NAMS). (2022). The 2022 hormone therapy position statement. Menopause, 29(7), 767–794.
• Stephenson, N. L., Swanson, M., Dalton, J., Keefe, F. J., & Engelke, M. (2007). Partner-delivered reflexology: Effects on cancer pain and anxiety. Oncology Nursing Forum, 34(1), 127–132. https://doi.org/10.1188/07.ONF.127-132
• World Health Organization (WHO). (2021). Women’s health and well-being in the WHO European Region. https://www.who.int/europe/publications