Deprem Korkusu Nasıl Yenilir? Artçı Sarsıntılar ve Psikolojimiz Üzerindeki Etkileri

1. Giriş: Artçı Sarsıntıların Gölgesinde Yaşamak

Son haftalarda Balıkesir Sındırgı bölgesinde arka arkaya yaşanan depremler, halk arasında ciddi bir deprem korkusu yaratmış durumda. Sarsıntıların sık tekrarlanması, özellikle geceleri yaşanan titreşimler ve “şimdi yine olacak mı?” endişesi, insanların hem ruhsal hem fiziksel dengesini bozabiliyor.

2. Deprem Korkusu Nedir? Neden Bu Kadar Güçlüdür?

Deprem korkusu, yalnızca sarsıntı anında hissedilen ani panik değildir.

Özellikle artçıların devam ettiği durumlarda, bireyler sürekli bir bekleme hâli içinde yaşar:

“Bir daha sallanırsa kaçabilecek miyim?”

“Evimiz yıkılır mı?”

Bu durum, psikolojide travma sonrası stres tepkisinin erken biçimi olarak tanımlanır.

Araştırmalar, deprem gibi kontrol edilemeyen doğa olaylarının insan beyninde tehdit algısını sürekli açık tuttuğunu göstermektedir.

2.1. Kontrol Kaybı ve Belirsizlik Hissi

Deprem doğası gereği tahmin edilemezdir. Bu da bireyin “kontrol bende değil” düşüncesini tetikler.

Kontrol duygusunun kaybı, anksiyete ve panik bozukluklarının temel nedenlerinden biridir.

2.2. Artçıların Sürekliliği

Artçı sarsıntılar, travmayı canlı tutar.

Birey, her yeni sarsıntıda yeniden o korkuyu yaşar.

Bilimsel çalışmalar, artçıların TSSB (Travma Sonrası Stres Bozukluğu) riskini belirgin biçimde artırdığını göstermektedir.

3. Deprem Korkusunun Psikolojik Etkileri

3.1. Anksiyete ve Sürekli Alarm Hali

Kişi, her an deprem olacakmış gibi tetikte yaşar.

Uykuda bile kas gerginliği, terleme, kalp çarpıntısı görülebilir.

3.2. Uyku Bozuklukları

Deprem yaşayan kişilerin büyük kısmı uykuya dalmakta zorlanır veya küçük seslerle uyanır.

Bu durum “hipervijilans” olarak bilinir — beden sürekli alarma geçmiştir.

3.3. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

Depremi doğrudan yaşayanlarda, özellikle yakınını kaybeden veya evi yıkılan kişilerde flashback, kabus, sosyal çekilme ve suçluluk gibi belirtiler görülebilir.

3.4. Çocuk ve Ergenlerde Etkiler

Çocuklar, soyut düşünme becerisi tam gelişmediği için depremi “sürekli geri gelecek canavar” gibi algılayabilir.

Okul başarısında düşüş, anne-babadan ayrılma korkusu ve kabuslar sık görülür.

4. Deprem Korkusuyla Başa Çıkma Yolları (Psikolog Tavsiyeleri)

4.1. Bilgiyle Korkuyu Azaltın

Doğru bilgi, belirsizliği azaltır.

• AFAD ve Kandilli Rasathanesi gibi resmî kaynaklardan bilgi alın.
• Sosyal medyada yayılan panik yaratıcı paylaşımlardan uzak durun.
• Ailece bir acil durum planı hazırlayın.

4.2. Nefes ve Gevşeme Egzersizleri

Psikologlar, derin nefes ve farkındalık (mindfulness) çalışmalarını önerir.

Örneğin:

4 saniye nefes al → 2 saniye tut → 6 saniyede ver.

Bu egzersizi günde 5-10 dakika uygulamak, bedenin stres tepkisini düşürür.

4.3. Günlük Tutun ve Duygularınızı İfade Edin

“Bugün yine sarsıntı oldu, korktum ama dışarı çıkmadan geçti” gibi notlar, korkunun biçimini anlamanıza yardımcı olur.

Kendinize kızmayın — korkmak normaldir.

4.4. Sosyal Destek Kullanın

Aile, komşular, arkadaş çevresiyle konuşun.

Yalnız kalmak, korkuyu derinleştirir.

Toplumsal destek, travma sonrası iyileşmede en güçlü koruyuculardan biridir.

4.5. Profesyonel Destek Almaktan Çekinmeyin

Korku 1-2 aydan uzun sürüyorsa, işlevselliği etkiliyorsa veya çocuklarda yoğun belirtiler varsa psikoterapi önerilir.

Etkin yaklaşımlar:

• Bilişsel-Davranışçı Terapi (BDT)
• EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme)
• Travma odaklı terapi programları

5. Deprem Korkusu Olan Çocuklara Nasıl Davranmalı?

• Korkularını küçümsemeyin: “Korkacak bir şey yok” demek yerine, “Korkman normal, ben de korktum” yaklaşımı kullanın.
• Rutinleri koruyun: Uyku, yemek, oyun saatleri çocuğun güven duygusunu destekler.
• Oyun terapisi veya resim çizdirme gibi yaratıcı aktivitelerle çocuk duygularını dışa vurabilir.
• Okul psikoloğu veya çocuk terapisti ile görüşmek gerekebilir.

6. Balıkesir Sındırgı ve Benzeri Bölgelerde Yaşayanlar İçin Öneriler

• Artçılar devam ederken “her an deprem olabilir” düşüncesi doğal.
• Bununla birlikte, yaşamınızı tamamen bu korkunun yönetmesine izin vermeyin.
• Yerel psikolojik danışma merkezlerinden destek alın.
• Günlük yaşamınıza hareket ve nefes egzersizlerini dahil edin.
• Sosyal medyada felaket içeriklerinden uzak durun; filtreli bilgi alın.

7. Ne Zaman Profesyonel Yardım Gerekir?

Aşağıdaki belirtiler varsa bir uzmana başvurmak gerekir:

• Korku ve panik duygusu 4-6 haftadan uzun sürüyorsa,
• Kabuslar, uyuyamama, kalp çarpıntısı, sinirlilik devam ediyorsa,
• Günlük yaşamı sürdürmek zorlaşmışsa,
• Madde veya alkol kullanımında artış varsa,
• Umutsuzluk, intihar düşünceleri varsa.

8. Sonuç: Korkuyu Yönetmek Mümkün

Deprem korkusu, insanın doğasına ait bir savunma mekanizmasıdır; ancak kontrol edilmediğinde yaşam kalitesini ciddi biçimde düşürür.

Bu yazıda ele aldığımız bilimsel öneriler ve psikolog tavsiyeleri, korkunun yönetilmesine yardımcı olabilir.

Unutmayın: Korkuyu yok etmek değil, onunla yaşamayı öğrenmek psikolojik dayanıklılığın temelidir.

Hazırlıklı olmak, bilgi sahibi olmak ve profesyonel destek almak bu sürecin en etkili yollarıdır.

Ancak, bu yaklaşımlar bireysel olarak değil, uzman bir hekim kontrolünde ve yönlendirilmesiyle uygulanmalıdır. Psikolojik destek çalışmaları yalnızca alanında uzmanlaşmış klinik psikologlar tarafından yürütülmeli, fizyolojik yöntemler ise ilgili sağlık profesyonellerinin önerileri doğrultusunda değerlendirilmelidir.

Kaynakça (Akademik ve Bilimsel Referanslar)

1. Yildirim, M., et al. (2021). Psychological impact of earthquakes on survivors: A systematic review. Frontiers in Psychology, 12, 806128. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8061289/
2. Başoğlu, M. (2020). Post-traumatic stress after natural disasters. World Psychiatry, 19(1), 70-80. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32421623/
3. Chen, R., & Li, J. (2022). Long-term effects of earthquakes on mental health. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(7), 4218. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9848268/
4. Zhang, W., et al. (2023). Mindfulness-based interventions for earthquake survivors: A meta-analysis. Healthcare (MDPI), 12(18), 1812. https://www.mdpi.com/2227-9032/12/18/1812
5. Ersoy, G., et al. (2023). Cognitive-behavioral approaches in post-disaster therapy. Psychiatry International, 5(2), 112-125. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10712555/
6. Acar, S., et al. (2024). Children’s psychological response after earthquakes. Child and Adolescent Psychiatry, 17(3), 377-398. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11773798/
7. Li, X., et al. (2022). Predictors of PTSD in earthquake survivors. Frontiers in Psychiatry, 13, 806128.
8. AFAD (2025). Deprem psikolojisi ve toplum dayanıklılığı. Resmî Yayınlar.
9. WHO (2023). Mental Health and Psychosocial Support in Emergencies. World Health Organization.